Trong bối cảnh ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu và tình hình mưa lũ thất thường, việc nâng cao khả năng dự báo, cảnh báo thủy văn đóng vai trò quan trọng trong việc cảnh báo các nguy cơ về lũ lụt, hạn hán trong cộng đồng.
Từ việc nâng cao khả năng cảnh báo các nguy cơ về lũ lụt, hạn hán trong cộng đồng sẽ hỗ trợ phát triển các ngành công nghiệp, nông nghiệp, kinh tế và bảo vệ môi trường an toàn cho con người đặc biệt là trong các lĩnh vực liên quan đến an ninh năng lượng và đảm bảo vận hành các hệ thống năng lượng tái tạo.
Với mục tiêu cốt lõi đó, chiều 16/05, Trung tâm Động lực học Thủy khí Môi trường (CEFD) tổ chức hội thảo về dự báo thủy văn hỗ trợ vận hành hồ chứa, nhằm mục đích giới thiệu Hệ thống dự báo, đánh giá, tổng kết công tác vận hành năm 2023 và trao đổi kinh nghiệm, đề xuất giải pháp trong lĩnh vực dự báo thủy văn nói chung, dự báo hồ chứa nói riêng và phân tích, nhận định xu thế mưa lũ trong năm 2024.
Việt Nam là quốc gia thường xuyên phải đối mặt với rất nhiều loại hình thiên tai, trong đó chủ yếu là các loại hình thiên tai liên quan ngành khí tượng thủy văn như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ,... Do đó, các thông tin về dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn là đặc biệt cần thiết và đóng một vai trò quan trọng không chỉ trong công tác phòng chống thiên tai mà còn phục vụ các hoạt động của đời sống kinh tế xã hội, trong đó có khai khác và tối ưu phục vụ vận hành các nhà máy thủy điện.
Với hệ thống sông suối và tài nguyên nước phong phú, Việt nam có tiềm năng thủy điện rất lớn, với khoảng 385 công trình thủy điện đang vận hành, và 143 dự án thủy điện đang xây dựng, thủy điện đang là nguồn sản xuất năng lượng điện lớn tại Việt Nam, chiếm khoảng 27% toàn ngành.
 

PGS. TS Trần Ngọc Anh – Giám đốc Trung tâm Động lực học Thủy khí Môi trường

Chia sẻ tại sự kiện, PGS. TS Trần Ngọc Anh - Giám đốc Trung tâm Động lực học Thủy khí Môi trường (CEFD), Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: Việt Nam chúng ta thường đối mặt với rất nhiều các loại hình thiên tai trong đó chủ yếu là các thiên tai khí tượng thủy văn, do vậy phần lớn mọi người đều nghĩ đến công tác phục vụ phòng chống thiên tai, lụt bão khi nói đến các hoạt động khí tượng thủy văn.
Tuy nhiên, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và sự thúc đẩy của quá trình chuyển đổi số, các thông tin về dự báo, cảnh báo khí tượng thủy văn ngày càng đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động kinh tế xã hội nói chung và không chỉ gói gọn trong công tác phòng chống thiên tai.
PGS. TS Trần Ngọc Anh khẳng định: Nếu biết trước được các sự kiện và diễn biến của các hiện tượng khí tượng thủy văn trong tương lai thì sẽ giúp chúng ta tiết kiệm được nhiều thời gian và công sức trong cả những sự kiện nhỏ như lên kế hoạch chi tiết cho chuyến pic-nic hay lớn hơn là sắp xếp, điều động hệ thống sản xuất kinh doanh phù hợp.
“Đây là mảng thông tin quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả của sản xuất kinh doanh, và đang được dự báo là thị trường có quy mô hàng tỷ đô la Mỹ trong những năm tiếp theo. Mà đặc biệt trong số đó là các hoạt động sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực năng lượng tái tạo như thủy điện, điện gió, điện mặt trời và các loại hình năng lượng khai thác từ đại dương khác”, ông Trần Ngọc Anh nhấn mạnh.
Việc khai thác thông tin dự báo để tối ưu hóa năng lượng - thị trường điện là một vấn đề quan trọng, có tiềm năng gia tăng giá trị kinh tế của nguồn nước. Cùng với đó, nửa cuối năm 2024 được dự báo hiện tượng La Nina có nhiều khả năng xuất hiện và cảnh báo sẽ có nhiều diễn biến mưa lũ bất thường hơn. Do đó, việc nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo khí tượng thuỷ văn nói chung và phục vụ vận hành hồ chứa nói riêng là hết sức cấp thiết.
Trong bối cảnh đó, Trung tâm Động lực học Thủy khí Môi trường đã phát triển và ứng dụng Hệ thống dự báo và cảnh báo Khí tượng Thủy văn phục vụ vận hành hồ chứa thông minh cho các lưu vực sông ở Việt Nam. Với Hệ thống Dự báo và cảnh báo khí tượng thuỷ văn, CEFD hi vọng sẽ đóng góp một phần vào ngành khí tượng thuỷ văn trong việc dự báo, cảnh báo thiên tai nhằm giảm thiểu thiệt hại và hướng tới phát triển kinh tế xã hội bền vững.
 

ThS. Đặng Đình Đức - Trung tâm Động lực học Thuỷ khí môi trường

Giới thiệu về Hệ thống dự báo khí tượng Thuỷ văn hỗ trợ vận hành hồ chứa thông minh năm 2023, ThS. Đặng Đình Đức - Trung tâm Động lực học Thuỷ khí môi trường – Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết, hệ thống bao gồm các hệ thống dự báo: Khí tượng, phục vụ công tác dự báo thời tiết (hạn 7 ngày) và dự báo hạn mùa (hạn tới 6 tháng); Thuỷ văn, phục vụ dự báo dòng chảy đến hồ, dòng chảy thượng lưu và khu giữa; Công cụ hỗ trợ ra quyết định, giúp cung cấp thông tin hỗ trợ và kiểm soát việc thực hiện quy trình dự báo mỗi ca, tự động cung cấp số liệu mưa trực tiếp cho mô hình/ công cụ thuỷ văn real – time và hỗ trợ hiển thị phân bố mưa theo thời gian hỗ trợ dự báo viên phân tích, đánh giá tình thế mưa, lũ.
Hệ thống này đã được vận hành tại các lưu vực: Sông Mê Kông, sông Hồng, Kỳ Cùng – Bắc Giang Sông Hương, Sông Se San, Sông Sre Pok, Sông Ba,… và chính thức kích hoạt vận hành liên tục từ ngày 15/3/2023.
Tính từ thời gian thực hiện vận hành cho đến nay, Ths. Đặng Đình Đức đánh giá, hệ thống dự báo, cảnh báo đã được xây dựng thành công cho 8 lưu vực lớn ở Việt Nam, trong đó 4 lưu vực đang được dự báo nghiệp vụ; hệ thống đáp ứng yêu cầu của NĐ 114/2018/NĐ-CP, nội dung bản tin đáp ứng thông tư số 08/2022/TT-BTNMT, QCVN18:2019/BTNMT, TT25 /2022/BTNMT.
Đồng thời, kết quả đánh giá dự báo nghiệp vụ đã cho thấy các bản tin đã mang lại chất lượng với độ tin cậy cao, kịp thời, đảm bảo, phục vụ trực tiếp cho vận hành các hồ chứa đa mục tiêu trong cả nước: hồ chứa Đắk Mi trên lưu vực Vu Gia Thu Bồn, các hồ Thái An, Thuận Hoà, Sông Miện 5,…
Qua những kết quả đã ghi nhận được, ThS. Đặng Đình Đức đề xuất một số hướng phát triển để đưa hệ thống này phục vụ công tác dự báo vận hành hồ chứa, trong đó, cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện hệ thống dự báo, cảnh báo phục vụ vận hành hồ chứa với quy mô chi tiết cho từng lưu vực, từng hồ chứa cho toàn bộ Việt Nam. Cập nhật, tích hợp thêm các công nghệ tiên tiến của quốc tế (kỹ thuật đồng hoá, AI,…) để tăng cường độ chính xác cho các bản tin dự báo.
Bên cạnh đó, đưa các mô hình thuỷ văn thông số phân bố vào công tác dự báo nghiệp vụ; Tự động hoá tối đa công tác dự báo, xử lý số liệu, phục vụ kịp thời, hiệu quả công tác dự báo nghiệp vụ. Ngoài ra, cần kết hợp với các đối tác chuyên về vận hành hồ chứa nhằm cung cấp bản tin phù hợp để tăng cường hiệu quả vận hành các hồ chứa.
Đưa ra nhận định giai đoạn từ nay đến hết năm 2024 từ diễn biến của nắng nóng gay gắt và tổng lượng mưa được đánh giá là thiếu hụt đầu năm 2024 sẽ dẫn đến việc, tháng 7 - tháng 9/2024, dự báo hiện tượng ENSO có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina với xác suất 65 -75% và có khả năng tiếp tục duy trì trong những tháng cuối năm 2024.
 
TS. Nguyễn Văn Hưởng – Trưởng phòng Dự báo thời tiết Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia
TS. Nguyễn Văn Hưởng – Trưởng phòng Dự báo thời tiết Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia, Tổng Cục Khí tượng Thuỷ văn (Bộ TN&MT) dự báo xoáy thuận nhiệt đới sẽ có khoảng 11 – 13 cơn trên Biển Đông và 5 – 7 cơn ảnh hưởng đến đất liền. Hoạt động của bão và áp thấp nhiệt đới có khả năng sẽ tập trung vào nửa cuối mùa bão ( từ tháng 9 – 11/2024).
Theo dự báo mà TS. Nguyễn Văn Hưởng chia sẻ, mùa mưa tại khu vực Bắc Bộ xuất hiện tương đương trung bình nhiều năm (tháng 5); mùa mưa tại khu vực Trung Bộ có khả năng xuất hiện tương đương vào khoảng cuối tháng 8 và nửa đầu tháng 9. Mùa mưa tại Tây Nguyên và Nam Bộ có khả năng bắt đầu từ nửa cuối tháng 5; từ tháng 6 – 8/2024, gió mùa Tây Nam có xu hướng hoạt động mạnh hơn so với trung bình.
Theo đó, hiện tượng nắng nóng tại Bắc Bộ sẽ tiếp tục xuất hiện tập trung vào thời kỳ từ nay đến tháng 7/2024 và tháng 8/2024 ở Trung Bộ. Nam Bộ, Tây Nguyên nắng nóng sẽ kéo dài đến khoảng giữa tháng 5/2024 Tình trạng nắng nóng gay gắt có khả năng xuất hiện nhiều hơn so với trung bình nhiều năm. Điều này cũng tạo nên khô hạn ở khu vực Trung Bộ, khả năng xuất hiện khô hạn sẽ tiếp tục từ nửa cuối tháng 5 – 7/2024. Từ tháng 6 - 9/2024, trên phạm vi toàn quốc, nhiệt độ trung bình phổ biến cao hơn từ 0,5 – 1,5 độ C so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ…
 


PGS. TS. Nguyễn Kiên Dũng – Nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia


Sau một năm chính thức vận hành, qua báo cáo kết quả của công tác dự báo của hệ thống sau một năm, PGS. TS. Nguyễn Kiên Dũng – Nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thuỷ văn Quốc gia đánh giá: Hướng tiếp cận của hệ thống dự báo và cảnh báo của Trung tâm rất chính xác. Hiện nay ở Việt Nam có hàng nghìn hồ chứa, chỉ với 1 năm hệ thống này đã đạt được kết quả như hiện nay thì chắc chắn sau 5 năm tới, những hệ thống, sản phẩm này sẽ đóng góp rất hữu ích trong sự nghiệp chung phòng chống thiên tai, khai thác hợp lý tài nguyên nước đặc biệt trong vấn đề vận hành các hồ chứa.
 

Đại diện Công ty Cổ phần Xây dựng và Thương Mại Lam Sơn


Về phía doanh nghiệp, đại diện Công ty Cổ phần Xây dựng và Thương Mại Lam Sơn cho rằng: Trung tâm nên phát triển thêm cho các lưu vực nhỏ vì hiện nay các dự án dưới 15 - 20MW chiếm số lượng rất  lớn. Việc dự báo hồ chứa chính xác hơn cho các dự án này sẽ góp phần cho các hồ chứa có thể phát điện đúng giờ cao điểm. Đại diện Công ty cũng mong muốn thời gian tới được hợp tác với trung tâm trong các lĩnh vực dự báo để phát triển doanh nghiệp trong lĩnh vực phát điện.


Bảo Loan

Nguồn: https://tainguyenvamoitruong.vn/giai-phap-van-hanh-ho-chua-thong-minh-nang-cao-kha-nang-du-bao-canh-bao-thien-tai-tai-viet-nam-cid114628.html